Nieważne wypowiedzenie kilku umów leasingu

Wypowiedzenie kilku umów leasingu przy zaległości z jednej umowy jest sprzeczne z art. 709¹³ kodeksu cywilnego.

W naszej codziennej praktyce bardzo często spotykamy się z kontrowersyjnymi zapisami w umowach leasingu, w których to finansujący zastrzega, że w przypadku zaległości w zapłacie którejkolwiek z opłat, finansujący ma prawo do rozwiązania wszystkich umów.
Czy firma leasingowa może wypowiedzieć wszystkie umowy łączące strony? W jaki sposób powinny być księgowane wpłaty klienta?

Wypowiedzenie kilku umów leasingu - zapisy umowy

Przykładowy, kontrowersyjny zapis w umowie leasingowej:

„W przypadku gdy Leasingobiorca zawarł z Leasingodawcą więcej niż jedną umowę leasingu, opóźnienie w zapłacie którejkolwiek z opłat upoważnia Leasingodawcę do rozwiązania bez wypowiedzenia także pozostałych umów leasingu. Rozwiązanie przez Leasingodawcę porozumienia w sprawie ubezpieczeń w leasingu zawartego do którejkolwiek z umów leasingu danego Leasingobiorcy również uprawnia Leasingodawcę do rozwiązania wszystkich umów leasingu danego Leasingobiorcy bez wypowiedzenia.”

Taki zapis w umowie leasingu nie zasługuje na ochronę prawną. Jest to typowe nadużycie prawa podmiotowego. Zgodnie z art. 5 k.c.: „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.”

Inny problem sprowadza się do zapisów w umowie leasingu, w której to leasingodawca zastrzega sobie, że wpłaty klienta nie będą księgowane zgodnie z tytułem przelewu a wg przykładowej, następującej kolejności:
- odsetki
- monity
- kary umowne / windykacja
- kapitał do umowy leasingu – najstarsza zaległość (w przypadku zawarcia kilku umów)

Nadużycie prawa w przypadku wypowiedzenia kilku umów leasingu

Taki zapisy również nie zasługują na ochronę prawną. Każda umowa leasingu jest bowiem odrębnym kontraktem. Wskazany zapis w umowie jest nieważny. Firma leasingowa nie mogła wypowiedzieć wszystkich umów leasingu w przypadku braku płatności tylko jednej raty. Takie postanowienie jest sprzeczne z art. 709¹³ kodeksu cywilnego. W ocenie sądów firma leasingowa nie może przenieść skutków naruszenia jednej umowy na wszystkie pozostałe umowy. Art. 709¹³ § 2 kodeksu cywilnego w ostatnim zdaniu wprost wskazuje, że nieważne są postanowienia umowy leasingu, które przewidują mniej korzystne dla leasingobiorcy przesłanki i tryb wypowiedzenia umowy leasingu niż te przewidziane w ustawie. Ponadto należy uznać, że taki zapis umowy narusza naturę stosunku prawnego oraz zasady współżycia społecznego. Narusza on zasadę uczciwości w obrocie gospodarczym i równorzędnego traktowania uczestników obrotu. Trzeba zauważyć, że firmy leasingowe mają na rynku pozycję dominującą. Działają na podstawie nienegocjowanych wzorów umów (vide: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Wrocławiu z dnia 6 grudnia 2013 roku, sygn. akt: I ACa 1312/13).
Co do zasady, leasingobiorca (dłużnik) nie może się sprzeciwić zaliczeniu wpłaty najpierw na odsetki, natomiast może oczekiwać zaksięgowania wpłaty zgodnie ze swoją dyspozycją. Jeśli jednak dłużnik nie zatytułował wpłaty precyzyjnie, o tym, jak zaliczyć wpłatę decyduje wierzyciel (firma leasingową). Warto o tym pamiętać. Dokonując przelewu nalezy opisać rodzaj wpłaty, np. "Wpłata raty 10 (nr faktury) do umowy leasingu 2345/2020".

Art. 451 kodeksu cywilnego [Sposób zaliczenia zapłaty]
§ 1.
Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne.
§ 2.
Jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu.
§ 3.
W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego.

Niewielka zaległość w spłacie raty leasingu - czy można wypowiedzieć umowę?

W przypadku istnienia zobowiązań z tytułu umowy leasingu, zgodnie z aktualnym orzecznictwem (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r., sygn. akt IV CSK 679/12) wypowiadanie umowy leasingowej (szerzej: finansowej) nie jest uzasadnione w przypadku niewielkiej należności przeterminowanej w stosunku do udzielonego finansowania. Taka postawa stanowi bowiem rażące nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.).

Szkoda za wypowiedzenie wszystkich umów leasingowych

W przypadku wypowiedzenia wszystkich umów przez leasingodawcę, leasingobiorca może domagać się naprawienia szkody przez firmę leasingową na zasadach ogólnych. W takim przypadku bowiem, firma leasingowa działa na szkodę swojego klienta, któremu z jednej strony uniemożliwia osiąganie pożytków (istota umowy leasingu), z drugiej zaś strony leasingobiorca zostaje pozbawiony możliwości wykupu przedmiotu leasingu za wartość końcową i dalszego używania lub odsprzedaży.

słowa kluczowe: [wypowiedzenie kilku umów leasingu, wypowiedziana umowa leasingu, wypowiedzenie umowy leasingu, wypowiedzenie kilku umów leasingu]